Το ομηρικό ανάκτορο

Ραψωδίες β,γ,δ: ερωτήσεις επεξεργασίας

Τηλέμαχος-Μέντρορας

-   Ραψωδία β

 Τι ζητάει ο Τηλέμαχος στη συνέλευση;

-Πώς αντιδρά ο Αντίνοος στο αίτημα του Τηλέμαχου;

-Πώς εκδηλώνεται η θεϊκή εύνοια  προς τον Τηλέμαχο;

-Τι προφητεύει ο μάντης και πώς αντιμετωπίζεται από τους μνηστήρες;

-Ποια είναι η στάση των Ιθακησίων στη συνέλευση;  Πώς την αξιολογείτε;

-Ο Μέντορας ανήκει στο «στρατόπεδο» του Οδυσσέα και του Τηλέμαχου.  Να δικαιολογήσετε την παραπάνω άποψη.

-Εξακολουθεί η Αθηνά να είναι  στο πλευρό του Τηλέμαχου και στην ενότητα αυτή;

Αθηνά-Τηλέμαχος

Ραψωδία γ

-Ποιος είναι ο πρώτος σταθμός του ταξιδιού του Τηλέμαχου;

-Ποιος τον συνοδεύει;

-Ποιες πληροφορίες παίρνουμε για την τύχη των επώνυμων ηρώων του Τρωικού πολέμου από τον Νέστορα;

-Ποιες πληροφορίες παίρνει ο Τηλέμαχος για τον Οδυσσέα;

-Πώς επιλέγει να αποχωρήσει η θεά Αθηνά; Πώς σχολιάζεται από τον Νέστορα;

-Ποιος συνοδεύει τον Τηλέμαχο στο υπόλοιπο του ταξιδιού του;

Μέντορας-Τηλέμαχος

Ραψωδία δ

-Γιατί, πιστεύετε, πώς ο Μενέλαος αρνείται τον παραλληλισμό του παλατιού του με αυτό του Δία;

-Γνωρίζετε περιπτώσεις θνητών που τιμωρήθηκαν μετά από σύγκριση που έκαναν με κάποιον θεό;

-Ποιες πληροφορίες παίρνει ο Τηλέμαχος από τον Μενέλαος και την Ελένη για τον πατέρα του;

-Πώς αντιδρούν οι μνηστήρες στην είδηση του ταξιδιού του Τηλέμαχου και πώς η Πηνελόπη;

 

Η ΕΛΕΝΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΟΝ ΤΗΛΕΜΑΧΟ Jean-Jacques Lagrenee, 1795, ΑΓ.ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ ΕΡΜΙΤΑΖ

Να συμπληρωθεί το χρονολόγιο (πού εξελίσσεται η δράση-βασικά γεγονότα): 

2η μέρα: ...........................................................................................
...........................................................................................................
...........................................................................................................
3η μέρα: ..........................................................................................
...........................................................................................................
...........................................................................................................
4η μέρα: ...........................................................................................
...........................................................................................................
...........................................................................................................
5η μέρα: ...........................................................................................
...........................................................................................................
...........................................................................................................

Ο Τηλέμαχος μετά τη συνάντηση με την Αθηνά, 5η ενότητα (α 361-497)

οδύσσεια, α 361 497 from Matoula Mk

Διάλογος Τηλέμαχου με την Αθηνά-Μέντη, α 174-361 (4η ενότητα)

Οδύσσεια, ενότητα 4η, α 174-361 from Matoula Mk

Πολιτισμικά στοιχεία στην 3η ενότητα (α109-173)

Πολιτισμικά στοιχεία στην ενότητα 3 (οδύσσεια, α 109 173) from matoula74

Πού είναι το παλάτι του Οδυσσέα;

Η ομηρική Ιθάκη είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει περισσότερο από έναν αιώνα πάρα πολλούς επιστήμονες. Aλλοι την τοποθετούν στην Ιθάκη, άλλοι στην Κεφαλονιά, ο Ντέρπεφελντ στη Λευκάδα, κάποιοι άλλοι στο νησάκι Ερεικούσα κοντά στην Κέρκυρα.

  Στο ομηρικό έπος αναφέρεται ότι ο Οδυσσέας έφτασε εξουθενωμένος στο λιμάνι Φόρκυνος στην Ιθάκη ερχόμενος από το νησί των Φαιάκων. Ομως σε ποιο λιμάνι έφτασε ο Οδυσσέας; Ανά τους αιώνες έχουν ακουστεί πολλές διαφορετικές θεωρίες. Κατά μία εκδοχή, η Ιθάκη είναι η Παλική της Κεφαλλονιάς, άλλοτε είναι το Φισκάρδο της Κεφαλλονιάς, άλλοτε η Σάμη, άλλοτε ο Πόρος της Κεφαλλονιάς και άλλοτε η Λευκάδα. 

Μία από τις πιο γνωστές θεωρίες θέλει τον Οδυσσέα να φτάνει στο λιμάνι της Σάμης στην Κεφαλλονιά και το παλάτι του να βρίσκεται στην περιοχή του Πόρου, στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού. 

Αλλοι πάλι θεωρούν πως το ανάκτορό του βρίσκεται στην περιοχή Αγιος Αθανάσιος στον Πλατρειθιά, καθώς η θέα από ψηλά είναι πανομοιότυπη με αυτή που περιγράφει ο Ομηρος, με θέα σε τρεις θάλασσες, που το περιτριγύριζαν τρία βουνά.

Η Αθηνά στο παλάτι της Ιθάκης, α 109-173 (3η ενότητα)

Οδύσσεια, α 109-173, ενότητα 3 from matoula74

Στην παραπάνω παρουσίαση θα πρέπει να γίνουν δύο (2) διορθώσεις στη διαφάνεια που εικονίζει τις τέσσερις (4) σκηνές της ενότητας:

• η δεύτερη σκηνή είναι μέχρι τον 140 (ή 141) (στον 142  έχουν ήδη μπει στο δώμα, άρα είμαστε στην επόμενη σκηνή) και επομένως η τρίτη σκηνή αρχίζει στον 141 (ή 142).
• στην τέταρτη σκηνή στα πρόσωπα περιλαμβάνεται και ο Τηλέμαχος (έχει γραφεί κατά λάθος δύο φορές η λέξη μνηστήρες)

Άτλαντας, από τον Ηρακλή και τα μήλα των Εσπερίδων στην ...οροσειρά της Αφρικής

 Ο Άτλαντας ήταν γιος του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης (ή της Ωκεανίδας Ασίας), αδελφός του Μενοίτιου, του Προμηθέα και του Επιμηθέα, σύζυγος 

-της Εσπερίδας από την οποία απέκτησε επτά κόρες, τις Ατλαντίδες ή Εσπερίδες· 

-ή της Ωκεανίδας Πλειόνης από την οποία απέκτησε τις επτά Πλειάδες· 

-ή της Ησιόνης που του γέννησε την Ηλέκτρα· 

-ή της Αίθρας από την οποία απέκτησε τον Ύαντα και δώδεκα κόρες. 

Αναφέρεται και ως πατέρας της Πασιφάης, της Καλυψώς και της αρκαδικής ηρωίδας Μαίρας· ή της Καλυψώς που του γέννησε ένα γιο, τον Αύσονα. Τιμωρήθηκε από τον Δία, όπως και οι άλλοι τρεις Υαπετίδες αδελφοί του. 

 

 

 Ο Ησίοδος συνοψίζει το βιογραφικό του:

Και ο Ιαπετός την κόρη του Ωκεανού με τους ωραίους αστραγάλους

πήρε γυναίκα του, την Κλυμένη, κι ανέβηκε μαζί της σε κοινό κρεβάτι.

Εκείνη τον Άτλαντα το γενναιόψυχο του γέννησε παιδί,

γέννησε και το μεγαλοφάνταστο Μενοίτιο και τον Προμηθέα,

τον εύστροφο με τους ποικίλους δόλους, και τον Επιμηθέα τον ασυλλόγιστο,

που έγινε του κακού η αρχή για τους θνητούς τους σιτοφάγους.

Αφού πρώτος αυτός υποδέχτηκε την πλασμένη από το Δία γυναίκα,

την παρθένα [την Πανδώρα]. Τον υβριστή Μενοίτιο ο Δίας που μακριά ηχεί

στο έρεβος ξαπέστειλε χτυπώντας τον με τον γεμάτο αιθάλη κεραυνό

για την αλαζονεία του και την υπεροπτική του ανδρεία.

Κι ο Άτλας τον πλατύ ουρανό βαστά με το κεφάλι και τα χέρια του

                                                                                                    τ' ακάματα

σε κρατερή ανάγκη υποταγμένος, στα πέρατα στέκοντας της γης,

μπροστά απ' τις Εσπερίδες τις γλυκόφωνες.

(Ησ. Θεογ. 507-519, μετ. Σ. Γκιργκένης)

Ο Άτλαντας φέρνει τα μήλα των Εσπερίδων στον Ηρακλή που κρατά στις πλάτες του τον ουρανό.

Μελανόμορφη λήκυθος. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 1132

Άτλαντας και Ηρακλής, τα μήλα των Εσπερίδων

 Κατά τον Απολλόδωρο ο Άτλαντας δεν σήκωνε τον ουρανό στη Δύση, στην Εσπερία αλλά στη χώρα των Υπερβορείων. Εκεί πήγε και τον βρήκε ο Ηρακλής, ενώ νωρίτερα είχε περάσει από τον Καύκασο, το άλλο όριο του κόσμου, το ανατολικό. Εκεί, ο άλλος τιμωρημένος αδελφός, ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη στον ήρωα που τον απάλλαξε από τον αετό που του έτρωγε το συκώτι, του υπέδειξε να πείσει τον Άτλαντα να πάρει για λογαριασμό του τα μήλα των Εσπερίδων, λέγοντάς του ότι θα κρατούσε στη θέση του το στερέωμα του ουρανού όσο θα κρατούσε το εγχείρημά του. Και ο Άτλαντας πήγε

Ερμής, ψυχοπομπός κι αργοφονιάς

 Ερμοκεφαλή από ερμαϊκή στήλη. (Μουσείο Αγοράς)



Ο Ερμής είναι ο αγγελιαφόρος των θεών στην ελληνική μυθολογία.  Λειτουργεί ως ψυχοπομπός, οδηγεί δηλαδή τις ψυχές των νεκρών στον Άδη, αλλά είναι και προστάτης των κλεφτών, των τυχερών παιχνιδιών και του εμπορίου. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο μύθο, πατέρας του Ερμή ήταν ο Δίας και μητέρα του η Μαία, μία από τις Πλειάδες, τις θυγατέρες του Άτλαντα, του γίγαντα που κρατούσε στις πλάτες του τον ουρανό.

 Ο Ερμής στον τάφο της Αμφίπολης: Μπροστά από το άρμα απεικονίζεται ο θεός ως ψυχοπομπός, ο οποίος φορά πέτασο, μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο.

 Κηρύκειο

Αργοφονιάς: αυτός που σκότωσε τον Άργο με τα εκατό μάτια, στον οποίο η Ήρα είχε αναθέσει να φυλάει την Ιώ, για να μην μπορεί να τη συναντήσει ο Δίας.
 Τον Άργο σκότωσε, εκτελώντας διαταγή του Δία,  με πέτρα ή ξίφος ή δηλητήριο, αφού πρώτα, μεταμφιεσμένος σε βοσκό, τον αποκοίμισε με τη μουσική του.

 Ο Ερμής αποκοιμίζει τον Άργο,

Amigoni, Jacopo, περίπου 1730-1739

Ο Ερμής σκοτώνει τον Άργο,  Rubens, Pedro Pablo, Μαδρίτη, Museo del Prado

Πηγή:  http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CE%BC%CE%AE%CF%82_%28%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%29  
& http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/Didaskontas-Odysseia02.htm

Οι θεοί συνεδριάζουν στον Όλυμπο, α 26-108, 2η ενότητα

οδύσσεια, α, 26 108 from matoula74

Οι εννέα Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας

Η ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ

Απεικονίζονται οι εννέα Μούσες με τις ιδιότητές τους. Από δεξιά προς τα αριστερά: η Κλειώ, η Θάλεια, η Ερατώ, η Ευτέρπη, η Πολύμνια, η Καλλιόπη, η Τερψιχόρη, η Ουρανία και η Μελπομένη. Μαρμάρινη σαρκοφάγος, α΄μισό 2ου αι. μ.Χ., Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι. [πηγή: Wikimedia Commons].

Οι Μούσες γεννήθηκαν στην Πιερία, βορειοανατολικά και όχι μακριά από την κορυφή του Ολύμπου. Γι’ αυτό λέγονται Πιερίδες αλλά και Ολυμπιάδες: «[…] κει που απλώνεται η θεσπέσια Πιερία, / ο τόπος των Μουσών, η σεπτή πλαγιά του Ολύμπου» (Ευρ., Βάκχες 409-410).
Ζούσαν στον Όλυμπο, τραγουδώντας και χορεύοντας

Ραψωδία α, προοίμιο, 1-25, ερωτήσεις κατανόησης

Το κυρίως προοίμιο στο αρχαίο κείμενο
	῎Ανδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
5	ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς ῾Υπερίονος ᾿Ηελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.
10	τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διός, εἰπὲ καὶ ἡμῖν.

Όμηρος, 1663. Έργο του Ρέμπραντ

Ερωτήσεις:
-Τι εξυπηρετεί το προοίμιο ενός έπους;

-Αν γράφατε εσείς ένα κείμενο για την ιστορία ενός ήρωα, πώς θα ξεκινούσατε;

-Σε ποιο στίχο αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα του Οδυσσέα; Γιατί δεν κατονομάζεται από την αρχή;

-Ποιες πληροφορίες δίνονται για τον πρωταγωνιστή στους πρώτους 13 στίχους (το κυρίως προοίμιο);

-Με ποιους τον συγκρίνει; Σε τι διαφέρουν; Γιατί χαρακτηρίζονται οι σύντροφοί του νήπιοι και μωροί; 

  Mούσα με εφτάχορδη κιθάρα/φόρμιγγα.  Aγγειογραφία του 5ου αι. π.X. (Mόναχο, Kρατική Συλλογή
Aρχαιοτήτων)

-Σε ποια θεά απευθύνεται ο ποιητής και γιατί;  (Διαβάζουμε και το προοίμιο της Θεογονίας από τα παράλληλα κείμενα)  Σε ποια σημεία του κυρίως προοιμίου την επικαλείται; Διαβάστε στα σχόλια πώς λέγεται η τεχνική αυτή.

-Από ποιο σημείο υποτίθεται ότι αρχίζει την εξιστόρηση της ιστορίας του Οδυσσέα η Μούσα; Από την αρχή των περιπετειών του; Διαβάστε στα σχόλια πώς λέγεται  η τεχνική αυτή.

-Ποιο είναι το θέμα του έπους;  Ποια περίοδο των περιπετειών του Οδυσσέα καλύπτει το κυρίως προοίμιο;

- Ποιες επιπλέον πληροφορίες δίνει η Μούσα στο δεύτερο προοίμιο για την τωρινή κατάσταση του Οδυσσέα;

-Ποια είναι η στάση των θεών απέναντί του;

-Για ποια μελλοντικά γεγονότα προετοιμαζόμαστε;

-Αναζητήστε τις μεταφορές του κειμένου και προσπαθήστε να τις αποδώσετε με κυριολεκτικές εκφράσεις.  Ποια εκδοχή σας αρέσει περισσότερο;  

-Συμπληρώστε τα κενά στην ερώτηση 5 του σχολικού βιβλίου, σελ. 20.

 Ποιητής και Mούσα. Πίνακας του N. Eγγονόπουλου (1907-1985).

Τα βασικά λοιπόν σημεία του προοιμίου είναι: 

•  Επίκληση στη Μούσα
• Πρώτη παρουσίαση του κεντρικού ήρωα (το όνομα του για πρώτη φορά στο τέλος του κυρίως προοιμίου)
• Αναφορά στους συντρόφους του και τον χαμό τους - ηθική αρχή της Οδύσσειας
• Σχήμα κύκλου
• Σχήμα in medias res 
• Αναγκαστική παραμονή Οδυσσέα στην Ωγυγία
• Προαναγγέλλονται νέοι αγώνες στην Ιθάκη
• Αναφορά στην οργή του Ποσειδώνα

Η αποθέωση του Ομήρου (ανάγλυφο)

 

Όμηρος, αρχαίες πηγές για τη ζωή και το έργο του

Για την παράδοση ότι ήταν τυφλός και ια την επίσημη καταγραφή των επών του: 

Για την παράδοση ότι ήταν τυφλός: 

Για τον θάνατό του:

Ασημένιο δίδραχμο από την Ίο. Στην πρόσθια όψη εικονίζεται ο Όμηρος και διακρίνεται η επιγραφή ΟΜΗΡΟΥ

ενώ στη οπίσθια διακρίνεται στεφάνι και η επιγραφή ΙΗΤΩΝ

(Πηγή: Βρετανικό Μουσείο)

 http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/Eisagogi_sto_epos.htm

Για την πατρίδα του:

Οδύσσεια, Εισαγωγή

Ομηρικα επη from Matoula Mk



Ο Τρωικός κύκλος

 

Επικός κύκλος ή Κύκλια έπη

Μυθολογικοί κύκλοι

---

Κύκλος θεών: Θεογονία, Τιτανομαχία.

Θηβαϊκός κύκλος: Οιδιπόδεια, Θηβαΐδα, Επίγονοι, Οιχαλίας Άλωσις. (Υλικό εκτός από την ποίηση χρησιμοποιήθηκε και σε Καταλόγους και Γενεαλογίες)

Τρωικός κύκλος

 Μεταξύ των επών που ανήκαν σε άλλους κύκλους αναφέρονται η Οιδιπόδεια, η Θηβαΐδα και οι Επίγονοι από το θηβαϊκό κύκλο, ενώ μία Τιτανομαχία και μία συρραφή ιστοριών με τίτλο Κορινθιακά αποδίδονται στον Εύμηλο τον Κορίνθιο, ο οποίος υπολογίζεται πως έζησε προς το τέλος του 8ου αιώνα π.Χ. Ένας διαφορετικός κύκλος ήταν αφιερωμένος στα κατορθώματα του Ηρακλή. Το παλιότερο έπος αυτού του κύκλου θεωρείται η Άλωση της Οιχαλίας, που κατά καιρούς αποδόθηκε στον Όμηρο ή τον Κρεώφυλο. Έπη για τον Ηρακλή συνέθεσαν επίσης ο Πείσανδρος ο Ρόδιος και ο Πανύασσης ο Αλικαρνασσέας (αρχές 5ου αιώνα π.Χ.). Τέλος στον Όμηρο αποδιδόταν κατά την αρχαιότητα και ένα έπος- παρωδία, ο Μαργίτης, το οποίο συντάχθηκε προφανώς τον 7ο ή τον 6ο αιώνα π.Χ. Όσο για τη δημοφιλή – κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση – παρωδία της Ιλιάδας με τίτλο Βατραχομυομαχία, το πιθανότερο είναι πως ανήκει στην ελληνιστική εποχή.

Πηγή:  https://argolikivivliothiki.gr/2009/12/11/%CE%BA%CF%8D%CE%BA%CE%BB%CE%B9%CE%B1-%CE%AD%CF%80%CE%B7/

 

 

Για να ελέγξεις τις γνώσεις σου στην Εισαγωγή του βιβλίου, πάτησε εδώ κι εδώ.